Angst en fobieën – het zijn gevoelens die we allemaal wel eens hebben ervaren, en dat geldt ook voor kinderen. Misschien herinner je je zelf nog wel hoe je als kind bang was voor het donker, of voor dat ene enge beest dat je niet onder je bed wilde vinden. Voor veel kinderen zijn dit soort angsten tijdelijk en verdwijnen ze vanzelf. Maar wat als die angst blijft hangen en het dagelijkse leven van een kind begint te beheersen? Dan kan er meer aan de hand zijn en is het belangrijk om te weten wat je kunt doen om te helpen.
Wat zijn Angst en Fobieën?
Angst is een heel natuurlijke reactie op gevaar. Stel je voor dat je in een bos loopt en opeens een wolf ziet – je lichaam zou meteen in de ‘vlucht- of vechtmodus’ gaan om jezelf te beschermen. Bij kinderen zijn er op verschillende leeftijden typische angsten. Een kleuter kan bijvoorbeeld bang zijn voor monsters onder het bed, terwijl een tiener misschien meer last heeft van sociale angst of faalangst op school. Deze angsten horen bij het opgroeien en verdwijnen meestal vanzelf.
Maar soms groeit angst uit tot iets groters, iets wat niet meer vanzelf overgaat. Stel dat een kind, elke keer als het naar school moet, in paniek raakt, gaat huilen en weigert om naar binnen te gaan. Of misschien ken je een kind dat bij het zien van een hond compleet bevriest van angst, zelfs als de hond aan de andere kant van de straat is. Dit kunnen tekenen van een fobie zijn. Een fobie is een intense, irrationele angst voor een specifiek iets, zoals een dier, een plek, of zelfs een gedachte.
Kinderen met angsten kunnen last krijgen van allerlei symptomen. Ze kunnen fysieke klachten hebben, zoals hoofdpijn of buikpijn zonder duidelijke medische oorzaak. Of ze kunnen zich voortdurend zorgen maken, zelfs als er eigenlijk niets is om je zorgen over te maken. Vervolgens vermijden kinderen vaak situaties die hen angstig maken, wat hun leven steeds kleiner en beperkter maakt.
Oorzaken van Angst en Fobieën
Meestal komen angst en fobieën niet zomaar uit de lucht vallen. Vaak spelen er meerdere factoren een rol. Denk bijvoorbeeld aan genetische aanleg – als er in de familie veel angst voorkomt, is de kans groter dat een kind het ook ontwikkelt. Maar ook de opvoeding en omgeving spelen een rol. Als een ouder zelf erg angstig is of heel beschermend, kan een kind dat gevoel overnemen. Traumatische ervaringen, zoals gepest worden op school of het verlies van een dierbare, kunnen ook een trigger zijn voor het ontwikkelen van angst.
Wat kun je Doen om te Helpen?
Gelukkig zijn er verschillende manieren om kinderen te helpen, en de eerste stap is vaak om professionele hulp te zoeken. Een van de meest effectieve behandelingen voor angststoornissen bij kinderen is Cognitieve Gedragstherapie (CGT).
Cognitieve Gedragstherapie (CGT)
In Cognitieve Gedrags Therapie (CGT) leren kinderen hun angstige gedachten te herkennen en te veranderen. Stel je voor dat een kind denkt: "Ik kan niet meedoen met gym, iedereen zal me uitlachen." In CGT leert het kind om die gedachte om te zetten naar iets realistischer, zoals: "Het is oké om nerveus te zijn, maar ik heb geoefend en ik kan dit."
Een belangrijk onderdeel van CGT is exposure therapie. Het idee is om een kind langzaam en stap voor stap te laten wennen aan de dingen waar het bang voor is. Als een kind bijvoorbeeld bang is voor honden, begint het misschien met het kijken naar foto’s van honden, daarna naar een video, en uiteindelijk naar een echte hond op een veilige afstand. Dit helpt het kind om te zien dat de angstige gedachten voor de meeste honden niet kloppen, en zo wordt de angst minder.
Mindfulness en Ontspanningstechnieken
Mindfulness en ontspanningstechnieken zijn ook krachtige hulpmiddelen. Mindfulness leert kinderen om in het moment te blijven en hun angstige gedachten los te laten zonder erin mee te gaan. Stel je voor dat een kind zit te piekeren over wat er allemaal mis kan gaan tijdens een schoolreisje. Met mindfulness leert het kind om die gedachten op te merken, maar ze niet te geloven of erop te reageren. Ontspanningstechnieken zoals diepe ademhaling of progressieve spierontspanning kunnen ook helpen om de fysieke symptomen van angst te verminderen, zoals een snelle hartslag of gespannen spieren.
De Rol van Ouders
Als ouder kun je veel doen om je kind te helpen met angst om te gaan. Door kalm en geduldig te blijven, en door positieve bekrachtiging te geven wanneer je kind moed toont, kun je een veilige omgeving creëren waarin je kind zijn angst kan overwinnen. Vaak kan het ook nuttig zijn voor ouders om begeleiding te krijgen, zodat ze weten hoe ze hun kind het beste kunnen ondersteunen.
Medicatie als Behandeloptie
In sommige gevallen kan medicatie een onderdeel zijn van de behandeling, vooral als de angst heel ernstig is. Medicatie is vaak een laatste redmiddel en wordt meestal gecombineerd met therapie om ervoor te zorgen dat het kind niet alleen leert om de angst te beheersen, maar ook om de onderliggende oorzaken aan te pakken.
Het voorkomen van Angsten en Fobieën
Het is niet alleen belangrijk om te weten hoe je angst kunt behandelen, maar ook hoe je het kunt voorkomen. Vaak begint dat met het herkennen van de vroege signalen. Als je merkt dat een kind vaak over dingen piekert, situaties vermijdt, of fysieke klachten heeft zonder medische reden, is het tijd om actie te ondernemen.
Het aanleren van gezonde strategieën is een andere belangrijke preventiemaatregel. Leer kinderen om problemen op te lossen in plaats van ze te vermijden. Moedig hen aan om open te zijn over hun gevoelens en laat ze zien dat het oké is om bang te zijn, maar dat er manieren zijn om met die angst om te gaan. Als ouders en verzorgers kun je hier een groot verschil maken door zelf een voorbeeld te geven van kalm en zelfverzekerd omgaan met uitdagingen.
Als je merkt dat een kind in je omgeving worstelt met angst of een fobie, weet dan dat je psychologische hulp kunt aanvragen. En dat het nooit te vroeg is om actie te ondernemen – hoe eerder je begint, hoe beter de kansen op een positieve uitkomst.