Assertiviteit is een vaardigheid die veel mensen voor zichzelf zouden willen verbeteren. Het vermogen om jezelf duidelijk en zelfverzekerd uit te drukken, zonder agressief te zijn, kan wonderen doen voor je persoonlijke en professionele leven. In deze blog gaan we dieper in op wat assertiviteit precies is, waarom het zo moeilijk kan zijn om assertief te zijn, en geven we je 9 tips hoe je deze waardevolle vaardigheid kunt ontwikkelen en verbeteren.
Wat is Assertiviteit?
Assertiviteit is de kunst om je gedachten, gevoelens en behoeften op een eerlijke, directe en respectvolle manier te communiceren. Het is een balans tussen passiviteit en agressiviteit waarbij je zowel je eigen rechten verdedigt als die van anderen respecteert.
Verschil tussen Assertief, Agressief en Passief Gedrag
Assertief Gedrag: Je communiceert je mening duidelijk en respectvol, zonder anderen te domineren of te kleineren.
Voorbeeld: "Ik waardeer je mening, maar ik zie het anders omdat..."
Agressief Gedrag: Je uit je mening op een dominante en vijandige manier, zonder rekening te houden met de gevoelens van anderen.
Voorbeeld: "Jij hebt het altijd mis en ik ben het beu!"
Passief Gedrag: Je onderdrukt je eigen mening en gevoelens om confrontaties te vermijden, vaak ten koste van jezelf.
Voorbeeld: "Het maakt niet uit wat ik wil, doe maar wat jij wilt."
Door duidelijk en open te communiceren voorkom je misverstanden en chaos in gesprekken, wat je communicatie zowel in persoonlijke als professionele situaties effectiever maakt.
Daarnaast groeit je zelfvertrouwen wanneer je voor jezelf opkomt zonder anderen te kwetsen. Dit versterkt niet alleen je zelfrespect en eigenwaarde, maar helpt je ook om jezelf te zien als iemand die gehoord en gerespecteerd moet worden.
Waarom mensen moeite hebben om zich Assertief te gedragen
Er echter zijn talloze redenen waarom mensen moeite hebben met assertief zijn. Deze redenen kunnen variëren van diepgewortelde culturele en maatschappelijke invloeden tot persoonlijke angsten en onzekerheden.
Culturele en Maatschappelijke Invloeden
Culturele normen en waarden spelen een belangrijke rol in hoe mensen leren communiceren en hun gevoelens uiten. In sommige culturen wordt assertiviteit niet aangemoedigd omdat het als ongepast of zelfs respectloos kan worden beschouwd. In landen waar de nadruk ligt op collectivistische waarden wordt van mensen verwacht dat ze de groepsharmonie en consensus boven hun persoonlijke meningen en wensen stellen. Assertief gedrag kan in dergelijke culturen worden gezien als egoïstisch of onbeleefd. Bepaalde filosofieën kunnen het idee promoten dat het nobel is om bescheiden en zelfopofferend te zijn, wat kan botsen met assertief gedrag. Cultureel maatschappelijke achtergronden kunnen invloed hebben op hoe mensen worden grootgebracht en welke gedragsnormen zij leren.
Opvoeding en Familieachtergrond
De manier waarop iemand wordt opgevoed heeft ook impact op het vermogen om assertief te zijn. Kinderen leren vaak door observatie en imitatie, waarbij de gedragingen en attitudes van ouders en verzorgers een grote rol spelen. Kinderen die opgroeien in een autoritaire omgeving kunnen leren dat het beter is om hun eigen gevoelens en behoeften te onderdrukken. Ze kunnen bang zijn voor straf of afwijzing als ze hun mening uiten. Wanneer kinderen niet worden aangemoedigd om hun gevoelens te uiten of wanneer hun emoties worden geminimaliseerd of afgewezen, kunnen ze moeite hebben om later in hun leven assertief te zijn. Ze leren dat hun gevoelens er niet toe doen of ongepast zijn. Aan de andere kant kunnen ouders hun kinderen leren dat het veiliger is om conflict te vermijden en om anderen te plezieren in plaats van voor zichzelf op te komen. Dit kan leiden tot passief gedrag en een gebrek aan assertiviteit in de volwassenheid.
Persoonlijke Angsten en Onzekerheden
Angsten en onzekerheden zijn vaak diep geworteld en kunnen een sterke invloed hebben op iemands vermogen om assertief te zijn. Deze interne barrières kunnen voortkomen uit verschillende oorzaken. Veel mensen vrezen dat als ze assertief zijn, ze zullen worden afgewezen of uit de groep worden gezet. Deze angst kan hen ervan weerhouden om hun ware gevoelens en wensen te uiten. Voor sommigen is de angst voor conflict zo groot dat ze liever hun eigen behoeften opzij zetten dan een potentiële confrontatie aan te gaan. Dit kan leiden tot passief gedrag en onderdrukte emoties.
Gebrek aan Kennis en Vaardigheden
Veel mensen weten eigenlijk niet hoe ze assertief moeten zijn. Dit gebrek aan kennis en vaardigheden kan gerelateerd zijn aan een gebrek aan rolmodellen of onderwijs op dit gebied. Assertiviteit is een vaardigheid die geleerd en veel geoefend moet worden. Zonder positieve rolmodellen die assertiviteit demonstreren kunnen mensen moeite hebben om te begrijpen hoe ze deze vaardigheden in de praktijk moeten brengen. Ze hebben misschien nooit gezien hoe assertief gedrag eruitziet of hoe het effectief kan worden gebruikt. Er zijn specifieke technieken en strategieën die helpen om assertief te zijn, zoals het gebruik van "ik-boodschappen" en het stellen van grenzen. Veel mensen zijn echter niet bekend met deze technieken en weten niet hoe ze deze moeten toepassen.
9 Tips die helpen om Assertiever te worden
Assertief worden is een proces dat tijd en oefening vergt. Door deze tips toe te passen en je bewust te zijn van je gedrag kun je je assertiviteitsvaardigheden geleidelijk verbeteren en meer zelfvertrouwen krijgen in je communicatie.
Stap 1: Spreek vanuit jezelf
Een van de belangrijkste onderdelen van assertieve communicatie is het gebruik van "ik-boodschappen". In plaats van anderen te beschuldigen of aan te vallen, kun je beter je eigen gevoelens en behoeften uitspreken. Dit helpt niet alleen om conflicten te voorkomen, maar zorgt er ook voor dat de ander jouw perspectief begrijpt. Stel je voor dat je aan tafel zit en het gevoel hebt dat je mening niet serieus wordt genomen door je vrienden. In plaats van te zeggen: "Jullie luisteren nooit naar mij" kun je beter zeggen: "Ik voel me gefrustreerd wanneer mijn mening niet wordt gehoord in gesprekken". Hiermee blijf je respectvol en nodig je de ander uit om jouw gevoelens te begrijpen.
Stap 2: Luister met aandacht
Assertief zijn betekent niet alleen dat je goed moet kunnen praten; luisteren is net zo belangrijk. Actief luisteren houdt in dat je de ander echt hoort en begrijpt. Geef de ander je volledige aandacht, vat samen wat ze zeggen en toon empathie. Dit zorgt voor wederzijds respect en begrip. Bijvoorbeeld: als iemand zich zorgen maakt over een naderende deadline, kun je reageren met: "Wat ik je hoor zeggen is dat je je zorgen maakt over de deadline. Klopt dat?" Op deze manier laat je zien dat je de ander serieus neemt en dat hun gevoelens ertoe doen.
Stap 3: Grenzen stellen en nee zeggen
Grenzen stellen is een essentiële vaardigheid voor iedereen die assertief wil zijn. Het betekent dat je op een respectvolle manier kunt aangeven wat je wel en niet wilt, zonder je schuldig te voelen. Als je bijvoorbeeld wordt uitgenodigd voor een evenement, maar je hebt al andere plannen, dan kun je zeggen: "Dank je voor de uitnodiging, maar ik heb al andere plannen." Dit laat zien dat je je eigen behoeften respecteert, zonder de ander te kwetsen.
Stap 4: Kalm en gefocust blijven
Soms kunnen gesprekken stressvol of confronterend zijn. In zulke situaties is het belangrijk om kalm en gefocust te blijven. Door ademhalingstechnieken of mindfulness toe te passen, kun je je zenuwstelsel kalmeren en de situatie beter hanteren. Neem bijvoorbeeld een paar diepe ademhalingen voordat je reageert op een stressvolle situatie. Dit helpt je om je emoties onder controle te houden en helder te blijven denken.
Stap 5: Voorbereiding op moeilijke gesprekken
Niet elk gesprek is even makkelijk, en soms is voorbereiding de sleutel tot succes. Denk van tevoren na over wat je wilt zeggen en hoe je het wilt zeggen. Dit geeft je meer zelfvertrouwen en zorgt ervoor dat je boodschap duidelijk overkomt. Als je bijvoorbeeld een belangrijk punt wilt maken in een gesprek kun je je gedachten opschrijven en oefenen met deze hardop uit te spreken. Zo sta je steviger in je schoenen wanneer het moment daar is.
Stap 6: Gebruik je lichaamstaal
Wist je dat je lichaamstaal veel zegt over hoe je je voelt? Sta rechtop, maak oogcontact en gebruik open handgebaren om vertrouwen uit te stralen. Je lichaamstaal kan de woorden die je zegt versterken en ervoor zorgen dat je boodschap krachtiger overkomt. Oefen bijvoorbeeld voor de spiegel om je bewust te worden van je lichaamstaal en hoe deze overkomt op anderen.
Stap 7: Wees eerlijk en direct
Assertiviteit gaat ook over eerlijkheid. Durf direct en specifiek te zijn over wat je nodig hebt, zonder om de hete brij heen te draaien. Als je bijvoorbeeld meer tijd nodig hebt voor een project, zeg dan: "Ik heb meer tijd nodig om dit project af te maken, omdat de huidige deadline onrealistisch is." Hiermee ben je duidelijk en voorkom je misverstanden.
Stap 8: Vraag om feedback
Het kan soms lastig zijn om te weten hoe je overkomt op anderen. Daarom is het een goed idee om feedback te vragen aan mensen die je vertrouwt. Vraag bijvoorbeeld: "Hoe kwam ik over tijdens de vergadering? Is er iets dat ik beter kan doen?" Dit geeft je waardevolle inzichten en helpt je om je communicatievaardigheden verder te ontwikkelen.
Stap 9: Oefen stap voor stap
Assertief zijn is niet iets dat je van de ene op de andere dag onder de knie hebt. Het is een vaardigheid die je stap voor stap kunt opbouwen. Begin met assertief te zijn in situaties die minder stressvol zijn en werk geleidelijk aan naar moeilijkere situaties toe. Bijvoorbeeld: oefen eerst met assertief zijn tijdens een gesprek met een vriendin, voordat je het toepast in een groepssituatie. Zo krijg je steeds meer vertrouwen in je eigen kunnen.
Met deze stappen in gedachten kun je beginnen met het ontwikkelen van een assertievere communicatiestijl. Het vergt misschien wat oefening, maar naarmate je vaker assertief optreedt, zul je merken dat je steeds meer in staat bent om op een respectvolle en zelfverzekerde manier voor jezelf op te komen.
Wanneer psychologische hulp inschakelen?
Psychologische begeleiding bij het leren van assertiviteit is nuttig wanneer je merkt dat een gebrek aan assertiviteit je dagelijks leven, relaties, of werk negatief beïnvloedt. Tijdens de begeleiding leer je onderliggende oorzaken van je moeite met assertiviteit te begrijpen en aan te pakken. Je ontwikkelt vaardigheden om je gevoelens en behoeften duidelijk en respectvol te communiceren. Je oefent met specifieke technieken zoals "ik-boodschappen" en het stellen van grenzen. Begeleiding van een psycholoog biedt een veilige omgeving om nieuw gedrag te oefenen en feedback te ontvangen. Daarnaast leer je oefeningen om je zenuwstelsel te kalmeren en werk je aan het versterken van je zelfvertrouwen en zelfbeeld.